România di adză easti ună creație ali Franță, tră iţi cunuscător a istoriillei ali Românie ahuhrinda cu añilli 1800 aestă spuneari nu poate s’hibă contestată.
Forța a modernizarillei oferită di Franța a lumilleii fu stuhinătoari, iara spațiul românesc nu putea s’arămână indiferentu. Influența Hexagonlui tru România fu totală, di la ahurhita tru măyirgirie, modi vestimentare, buni praxi și până la limba zburătă. Tru mărli momente ali istoriei ama eara ananghi nica ma multu andicra di modi și împrumuturi, eara ananghi di prezențe fizice și di autoritate. “Franțuzirea” românilor s-feaţi și pritu misiunile militare franceze vinite tru spațiul românesc tră asigurarea a stabilitatillei. Prezența misiunilor fu tiñîsită la Muzeul Național di Istorie a României pritu ună expoziție ndreaptă di instituție.
Ernest Oberländer-Târnoveanu, managerlu a muzeului, adusi aminti ti arolu di mari simasie a agiutorlui ţi ălu deadi Franța ti România tru ateali ditu soni două secole.
“Di arada, noi spunem că ună imagine, faţi cât 1000 di zboară. Mini di arada sounu că ună faptă faţi cât ună miliuni di zboară și aestă expoziție easti ahărdzită ti faptili a Franțăllei, un veclliu, statornic și importantu soţu ali României. Practic, di tu giumitatea a secolului al 19-lea, nu ari niţi un eveniment important tru cari Franța s’nu fu deadunu cu statul și națiunea română. Acă himu Acă himu soţ, acă himu aprukeat, cându ş-căndu easti ananghi s’aduţemu aminte și a concetățenilor a noștri, și a soţloru și partenerilor a noștri francezi și ditu Europa că aestă suţată ari la thimelliu fapti. Aestă expoziție aduti dinintea a publicului și a specialiștilor faptili a misiunilor militare franceze. Ahurhinda cu 1855, dimi aoa şi aproapea 150 di ani, armata franceză fu prezentă aoa și tru unu ditu nai ma dramatiţi momente ditu istoria noastră 1916, diznău tru 1918, misiunea militară franceză avu un rol esențial tru reorganizarea armatăllei române și tru ascăparea a existenței statului național independent și suvearan român. Raporturile a noastre cu Franța nu dănăsiră tru kirolu a primului polimu mondial că s’dusiră ninti tru añilli 1920-1930 pi ună bază nauă. România fu unu di aliațlli importanți ali Franță tru Europa di Sud-Est și di Est, deadunu cu Polonia reprezenta sturlli a unei structuri și a unei arhitecturi europene antirevizionistă și contra a subminarillei societățlor democratice di către subversiunea totalitară.”
Tru kirolu a polimlui Crimeillei, tru 1855, Franța pitriţea ună misiune tru Dobrogea tră construcția a unăllei cali di la Constanța la Rasova. Misiunea eara cumăndusită di inginerlu di călliuri Léon Lallan, iara ditu ea nica fătea parti inginerlu Jules Michel, geologilli Blondiau și Gaudetu, yeaturlu Camille Allard, topograflu român Aninoșeanu și ună gardă di opt militari. Tru anlu 1857, proţlli ofițeri francezi ahurhea instrucția armatăllei tru Moldova.
Prima misiune militară franceză propriu-dzăsă yinea tru România tru anlu 1860, pitricută di amirălu Napoleon al III-lea, cu căftarea a prinţipelui român Alexandru Ioan Cuza. Misiunea eara adrată ditu ofițeri și subofițeri di intendență și administrație și eara cumăndusită di subintendentul Guy Le Clerc. Tru 1861 yinea ca șef a misiunillei colonelu di cavalerie Zenon Eugène Lamy cari, deadunu cu ofițeri și subofițeri di stat major, di trupă, di artilerie și geniu, lucre ti instrucția armatăllei române dotată cu armamentu francez. Prima misiune militară franceză armasi tru România până tru 1869. Iara nomlu di organizare a armatăllei române ditu 1867 fu di inspirație franceză.
Multu ma cunoscută fu a daua misiune militară franceză agiumtă tru toamna anlui 1916, tru un moment multu greu tră România, anăkisită tru proporție di dauă cirecuri di Puterli Centrale. Cumăndusită di generalu Henri Mathias Berthelot, misiunea avu rolul tra s’da hăsti a militarilor români, ama și tra s’li instruiasca năile divizii române dotate cu armament pitricutu di Antanta. Axia a ghenearalui Berthelot fu decisivă și ea s-vidzu tru mărli victorii amintati di askerea română tru vaara anlui 1917 la Mărăști, Mărășești și Oituz. Pi ningă misiunea militară franceză eara tru lucru și misiunea sanitară franceză.
A treia misiune militară franceză easti misiunea AIGLE și ea ahurhi tru veara anului 2022 la Cincu, aproapea di Brașov. Miza a aţillei di-a treia misiuni militare franceze tru România fu punctată di Ernest Oberländer-Târnoveanu.
“Tru aest moment critic, după invazia și după nkisita a unui polimu di agresiune contra ali Ucraina, Franța să spusi diznău aţel partener, aliat și soţ di mari besă. Pitricu askirladz și resurse militare importante tru ună misiune tru Europa di Răsărit, tru zona ali Amarea Lae, tra s’veaglle nu maş țara noastră di posibilele consecințe a unlui act preşcavu ditu partea Rusiei, ama tra s’veaglle Europa și lumea tută democratică. Misiunea franceză îlli apără pi români, îlli apără pe europenii ditu Europa di Răsărit, ama apără, pănu tru soni, arada mondială ţi ari la thimelliu reguli, pi drept și apără democrația.”
Misiunile militare franceze tru România sunt capitoli esențiale ditu istoria ali Românie tru aţeali ditu soni dauă secole. Și sunt seamni a unei suţată cari di tut ahântea secole easti nizdrunţinată.
Autoru: Steliu Lambru
Armânipsearia: Taşcu Lala