Ekstremi stanovanja u Rumuniji

Među informacijama – za sada delimičnim – dobijenim iz Popisa stanovništva 2021. godine, one koje se odnose na stanovanje, otkrivaju interesantne situacije. Na osnovu njih nam se prikazuje slika naše zemlje između dve ekstremne situacije: mnoga napuštena naselja, pogotovo u seoskim područjima, gde je broj kuća prevazišao broj stanovnika, koegzistiraju sa izuzetno naseljenim i urbanim zonama, kako u gradskim tako i u seoskim područjima, gde je broj stanova mnogo manji u poređenju sa brojem građana. Istovremeno, iako Rumunija ima možda najveći broj vlasnika stanova u Evropskoj Uniji, situacija po pitanju kvaliteta stanovanja nije na istom nivou. Koncentracija stanovništva u velikim gradovima i okružnim zonama objašnjava se mogućnostima za zapošljavanje, obrazovanje i provođenje slobodnog vremena koje veliki gradovi pružaju. Depopulacija sela objašnjava se demografskim padom i migracijom ljudi ka oblastima koje pružaju, makar potencijalno, bolji život, zaključuje Bogdan Suditu, vanredni profesor na Geografskom fakultetu i predsednik Tehničke urbanističke komisije Gradske opštine Bukurešt.

Christine Leșcu, 07.06.2023, 15:16

Ovo je fenomen koji je porastao nakon 1990. i još više nakon 2000. godine. Seoska područja gube stanovništvo ili stanovništvo stari, i mnoga sela su počela da ostaju bez stanovnika. Osim toga, mladi teže da se sele u gradove koji imaju, sa jedne strane, mogućnosti za zapošljavanje, a sa druge strane, mogućnosti za školovanje ili stručno obrazovanje. Ja sam takođe koristio podatke sa popisa i situacija je dosta uznemiravajuća. Želim da vas uputim na činjenicu da od 3181 administrativnih teritorijalnih jedinica, samo 77 ima više od 25.000 stanovnika, veoma malo. To znači da samo 2,4% administrativnih teritorijalnih jedinica ima više od 25.000 stanovnika. Sa druge strane, imamo 2501 administrativnih teritorijalnih jedinica, što znači 78% administrativnih teritorijalnih jedinica u Rumuniji koje imaju manje od 5000 stanovnika. Imamo slučajeve u kojima je broj zaposlenih u opštini veći od aktivnog stanovništva u tim opštinama. Zaista postoje dve ekstremne situacije, gde sa jedne strane imamo koncentraciju stanovništva u velikim gradovima: Bukureštu, Konstanci, Temišvaru, Jašiju, Krajovi, Klužu i gradsko područje se širi, ali imamo i veoma mnoge administrativne teritorijalne jedinice koje gube stanovnike. Imamo jednu opštinu u Rumuniji koja ima 88 stanovnika. Radi se o Batrani iz županije Hunedoara.”

Stanje iz 2021. godine nije novo, primećeno je i pre 10 godina, pri prethodnom popisu stanovništva. Na primer, 2011. godine utvrđeno je da 129 sela nemaju ni jednog stanovnika, a po proračunima u odnosu na ukupan broj seoskih naselja, zaključak je bio da 2000 sela ima manje od 100 stanovnika. U očekivanju kompletnih podataka, može se pretpostaviti da se fenomen u 2021. godini pogoršao. Šta se može učiniti da se poboljša položaj ljudi u ovim napuštenim zonama, ali i onih u prenaseljenim zonama?

Bogdan Suditu odgovara:

Postoji Nacionalna strategija stambenog zbrinjavanja koja je odobrena prošle godine i to je veoma dobar korak. Ona ima kao cilj naročito ugrožene grupe, i u jednakoj meri poboljšanje mehanizama za pristup pristojnom stanovanju, kao podstanar ili vlasnik. Očigledno, to je nacionalna strategija koja se odnosi na ono što vlada može da preduzme, ali takođe utvrđuje i okvir saradnje sa lokalnim javnim vlastima. Fenomen demografskog opadanja ne javlja se samo u Rumuniji. Postoji mnogo drugih zemalja koje imaju iste probleme. Mehanizam predložen od strane vlade, odnosno ta strategija, namerava da poboljša mehanizme koje, s jedne strane, u velikim gradovima i gusto naseljenim područjima poveća broj stanova, a s druge strane, očigledno je da se u ruralnim područjima takođe mogu graditi stanovi, ali treba dobro razmisliti za koga. Ako Rumunija privuče stanovništvo ili migrante, ne verujem da će se naseliti u ruralna područja. Dakle, šta možemo preduzeti? Da napredujemo tako da resurse koje imamo koristimo efikasnije.“

Na primer, umesto da imamo pet škola u jednom ruralnom području koje je pogođeno manjkom stanovništva, dovoljna je jedna dobra škola gde deca iz udaljenih sela mogu stići autobusom koji će obezbediti opština. To je jedno od rešenja koja se mogu primeniti – i u nekim slučajevima se stvarno primenjuje – kako bi se poboljšali uslovi života i podstakli ljudi da ne odlaze.

Što se tiče prenaseljenosti: 2020. godine, 45% Rumuna je živelo u prenaseljenim stanovima, što je najviša stopa u Evropskoj Uniji. Očigledno, ovo je prosečna vrednost, objašnjava Bogdan Suditu, napominjući da se ovaj fenomen javlja kako u velikim gradovima, tako i u manjim, i odnosi se posebno na zgrade izgrađene u periodu komunizma, u kojima sada živi više generacija.

Bogdan Suditu:

Još uvek ima mnogo ljudi u Rumuniji koji su blizu penzije ili su već u penziji, a i dalje žive u stanovima u koje su se preselili pre 30-40 godina, u kojima su podizali decu, ali su deca otišla i ostali su samo stariji ljudi. Dakle, ova situacija je realna u velikim gradovima i trebalo bi da nas zabrine i da pronađemo prilagođena rešenja, jer ne znači da stariji ljudi koji zauzimaju ovakve velike stanove žive bolje, jer imaju vrlo visoke troškove održavanja ovih stanova. Neki imaju veliki i dobar stan, ali vrlo skup u poređenju sa prihodima penzionera.“

Paradoksalno, Rumunija je takođe evropska zemlja sa velikim brojem vlasnika stambenih jedinica, zato što Rumuni radije kupuju stanove ili kuće nego što žive kao podstanari. Ali koje su posledice? Bogdan Suditu odgovara:

Postajemo vlasnici sa vrlo, vrlo visokim troškovima. Ideja vlasništva i sigurnosti koja dolazi uz vlasništvo su vrlo dobre stvari. Nažalost, ideja vlasništva nad stanom, osim troškova o kojima smo govorili, dolazi sa mnogim ograničenjima u vezi sa mobilnošću. Kada uzmete stan na kredit, jasno je da se nećete lako preseliti, čak i ako nakon mesec dana ili godinu dana primetite nedostatak određenih usluga u tom naselju. Nakon godinu, dve ili tri, kada se rode deca i shvatite da nemate obdanište u naselju u koje ste se preselili, biće prilično teško, jer ste se obavezali kreditom da živite na periferiji Bukurešta, Kluža ili Jašija, da pronađete nekoga voljnog da ga kupi kako biste pronašli stan bliže obdaništu ili parku, i tako dalje”.

Potreba za sigurnošću koju pruža vlasništvo je i dalje vrlo velika među Rumunima, ali zalihe izgrađenih stambenih jedinica su još uvek vrlo male da bi zadovoljile tu potrebu, koja se ponekad suprotstavlja drugoj: potrebi za moblinosti.