Biblioteka Akademije Rumunije između 1948. i 1989.
Sa preko 14 miliona dela, Biblioteka Rumunske akademije čuva najvredniju kolekciju dokumenata u Rumuniji.
Marija Nenadić-Zurka и Steliu Lambru, 20.10.2025, 19:32
Sa preko 14 miliona dela, Biblioteka Rumunske akademije čuva najvredniju kolekciju dokumenata u Rumuniji. Osnovana je 1867. godine, godinu dana nakon osnivanja Rumunske akademije 1866. godine, i tokom skoro 160 godina prošla je kroz promene koje su bile povezane sa preokretima ili slavnim trenucima istorije. Do 1918. godine bila je arhiv donacija svih ljubitelja knjiga i dokumenata, što je suštinski doprinelo rađanju najvažnije kulturne institucije u Rumuniji u to vreme. Posle 1918. godine, nakon nastanka Velike Rumunije, značaj Biblioteke Rumunske akademije porastao je srazmerno novoj državi. Objedinila je arhive, zbirke knjiga i dokumenta koji su se čuvali na teritorijama koje su se te godine ujedinile sa Rumunijom.
Istorija Biblioteke Akademije Rumunije pratila je istoriju njene matične institucije, a na makro nivou i istoriju Rumunije. Periodi procvata i prosperiteta smenjivali su se sa mračnim, kako sa stanovišta njene misije, tako i sa stanovišta sudbina ljudi. Istoričari dele istoriju Biblioteke uzimajući u obzir prekretničke godine poslednja dva veka. Prvi period je onaj između 1867. i 1918. godine, drugi je međuratni period, između 1918. i 1940. godine, treći je onaj između 1940. i 1948. godine, četvrti je komunistički period, do 1989. godine, a poslednji, peti, je onaj posle 1989. godine do danas.
Nedavno je institucija predstavila, u tri velika toma, svoju istoriju od 1945. do 1989. godine. Predsednik Akademije Rumunije, istoričar Srednjeg veka, Joan-Aurel Pop, bio je prisutan na događaju.
„Akademija Rumunije će sledeće godine napuniti 160 godina. Mnogo li je, malo li je, ko zna? U poređenju sa večnošću, veoma je malo, ali za našu ljudsku istoriju su brojni i plodni. Mnogi ljudi veruju da je biblioteka Akademije jedna institucija, a Rumunska akademija druga. Ali, za mene, biblioteka Akademije je sama Akademija Rumunije. A Akademija Rumunije je sama Biblioteka. Bez ovog bogatstva, što znači kulturno blago Rumunije koje se ovde čuva, ne bismo imali ništa. Biblioteka je počela sa radom 1867. godine, godinu dana nakon osnivanja Književnog društva, pretka Akademija Rumunije, potvrđene zakonom iz 1879. godine, kada je proglašena nezavisnom institucijom, sposobnom da slavi vrednosti.“
Period 1948-1989, obrađen na 1868 stranica, bio je izuzetno težak period, najteži u skoro 160 godina istorije. Bio je to period koji je značio ukidanje stare i osnivanje nove Akademije, nazvane u skladu sa svim što je komunistički režim značio: Akademija Narodne Republike Rumunije, od 1948. godine, i Akademija Socijalističke Republike Rumunije, od 1965. godine. Nova Akademija Narodne Republike Rumunije značila je isključenje vrednih akademika, mnogi su skončali u istim zatvorima u koje su utamničeni. Njen naslednik, Akademija Socijalističke Republike Rumunije, sledila je uputstva socijalističke partije i države i generalizovani institucionalni konformizam. Joan-Aurel Pop je rekao da knjige koje pišu istoriju godina 1948-1989 takođe predstavljaju ono što je bilo dobro u tom teškom periodu.
„Predstavljanje ovih knjiga pokazuje da su promovisane vrednosti, da su napravljene fundamentalne greške ili da su određena naređenja dolazila od vlade, od partijskog i državnog rukovodstva. Za ove godine čuveno da je su, za one koji znaju, određene knjige bile sklonjene, a sada ponovo postoji slobodan pristup njima. U demokratskom svetu, mi se ne borimo sa knjigama, ne pravimo indekse, kao što neki sada pokušavaju, ovde i onde, da prave indekse zabranjenih knjiga. Ovo je svedočanstvo totalitarizma. U našim bibliotekama je bilo knjiga koje su bile zabranjene, ali su bibliotekari radili i tada, tradicija od Jona Bijanua naovamo.“
Prvi tom predlaže čitaocima niz relevantnih tema. Autori su se osvrnuli na prelazak sa stare na novu Akademiju, nova vremena koja su se nazirala, stanje knjižnog fonda, štampu objavljenu u više od četiri decenije, tajni fond i bibliografsku aktivnost tih godina.
Drugi tom je istovremeno album. Autori predlažu jedinstvenu temu, formiranje zbirki rukopisa, istorijskih dokumenata i retkih knjiga tokom perioda 1948-1989. Od 656 stranica, 637 sadrži faksimile dokumenata koji su došli u posed institucije tokom dotičnog perioda, dokumenta koja se tiču i rumunske i svetske istorije.
Treći tom objedinjuje pet tema: kabinet za štampu, istoriju kolekcije fotografija, kabinet za mape, kabinet za muziku i kabinet za numizmatiku i medalje. Ova poslednja tema takođe znači vraćanje javnom sećanju izuzetno važnog imena za Biblioteku Rumunske akademije, imena kolekcionara i darodavca Konstantina Orgidana. Sva tri toma bogato su ilustrovana.
Ali najznačajnije u trećem tomu je reprodukcija fotografije koju je snimila Karol Pop de Satmari 1865. godine, iz kolekcije Fotografskog kabineta. Zove se „Panorama sa Kule Kolcja“ i prikazuje rumunsku prestonicu te godine. Reprodukcija je široka 30 centimetara i dugačka 3 metra.
