Rezistența pritu radio

Steliu Lambru, 26.04.2022, 19:39

Vărnăoară tru istorie nu fu unu regimu politic perfectu. Niţi totalitarismele, cari avură ambiția ta s’aibă sumu control total societățli, cu ahât ma puțăn alti turlii di dictatură și tiranie nu putură s’hibă ermetiţi.

Pisti, pritu și pri sum gardurle și mururli pe cari regimurile dictatoriale le construiesc, oamenii aprăftăsescu s’comunică cu exteriorul. Ici ţiva nu poate s’dănăsească individul tra ş’grească ponurli atumţea când eale suntu fapti di ună puteare abuzivă și criminală. Pisti mururli anălţati di regimul comunist după 1945, undile hertziene fură purtătoarele a mesajilor di nădie tră oamiñilli cari eara trăñipsiţ dinăpoia a loru. Radio Europa Liberă fu aţea cari ş’lo misiunea s’ţănă yie ideia di libertate și normalitate fără di cari hiința umană nu easti ea işişi.

Traducătorul și jurnalistul Liviu Tofan emigră tru Republica Federală Germania tu ahurhita a anilor 1970 și ahurhi s’lucreadză la Radio Europa Liberă. Tru kirolu a pandemiillei di covid 19, el publică volumul “Nă ţănură tu bană. Radio Europa Liberă 1970-1990” tru cari dimăndă a publicului memoriile a lui, ama și fragmente ditu arhivele a fostăllei Securități ti instituția la cari lucră. Tofan mindueaşti că Radio Europa Liberă fu ţiva unic, arămas tru memoria colectivă a românilor tru aţeali dauă dekenii ditu soni a regimlui comunistu.

“Multă lume spusi ti Radio Europa Liberă ca easti un fenomen mediatic i ca la principalul fenomen mediatic românesc ditu perioada comunismului. Nkisinda di la aestă formulă spusă că ma s’hibă aşi, atumţea Noel Bernard și Cornel Chiriac fură fenomenele personificate a Europăllei Libere. Cathi unu avu ună contribuție acutotalui specială la succesul Europei Libere, la audiența pe cari noi u avum, nai ma mare audiență ditu tuti departamentele Europei Libere. Secția română, acă eara a daua nai ma ñică, avu nai ma mare performanță, nai ma mari audiență tru țara target.”

Jurnaliștii Europei Libere nu fură maşi profesioniști, elli fură nica şi eroi. Iara aestu calificativ nu easti exagearat di itia că născănţă păltiră cu bana vrearea ta să zburască liber. “Cornel Chiriac easti cadialoihea unu di aeşţă. Tru carte am un capitol consistent ti raporturile a Securitatillei cu Europa Liberă. Noi fum lugursiţ di regimul comunist și di Securitate ca protlu pericol și protlu adversar a regimului ntră români. Noi earam la 1500 di kilometri di București și Euopa Liberă nu avu misuri active contra a regimului di la București. Ama aveam un numir cabaia mari di ascultători. Aveam ună secție specială la Munchen cari misura constant audiența a emisiunilor și aveam ună idie multu bună ti impactulu a emisiunilor a noastre. Tru aţel capitol minduiiu s’adaru ună treaţiri tru revistă a prinţipalelor acțiuni a Securitatillei contra Europăllei Libere, inclusiv atentatul ditu 21 şcurtu 1981. Victime directe a Securitatillei fură Emil Georgescu, tru veara anului 1981, cându fu atacat di doi interlopi francezi și ascăpă ca ună thamă cu bana, acă fu atacat multu greu. Tru ţi-lu mutreaşti pi Noel Bernard, cari muri di harkinu tru andreu 1981, și alţă soţ cari muriră idyea di harkinu, eu am a mea minduită. Tuţ lli-amu cunuscută, cunuscui și cazurile a lor, și cilăstăsiiu s’limbidzăscu aestă spuneari a directorilor iradiați I vătămaţ di Securitate, teorie pi cari mini nu u mbărţătedzu.”

Lu ntribămu Liviu Tofan disi a lui și a soţloru a lui nu lă fu frică s’critică dişcllisu un regim cu un mare potențial criminal. “Tră noi, lucurlu di cafi dzua, ne eara tu prota thesi şi nă loa ahătu kiro că niţi nu aveamu oară s’minduimu că lipseaşti s’nă hibă frică. Tru idyiulu kirouvirserli cura la Europa Liberă. Nica yinea ahătu multi că ună aiami s’avea dimonetizată, nu mata eara mare lucru cara yinea cafi mesu câte ună carti I un telefon di fuvirseari. Noel Bernard nu li băgă tu minti, acă el eara ținta principală. Niţi cându fu vătămatu Cornel Chiriac nu s-mindui că vahi easti ună acțiune a Securitatillei. Tăş după atacul contra a Monicălleii Lovinescu ditu brumaru 1977, cu ună dzuă niti ta s’agiungă Paul Goma la Paris, tăş atumţea Noel ahurhi s’hibă niheamă găilipsitu di aestu lucru. Tamam aesta minduia Securitatea s’facă, s’nă intimidiadză, s’nă aspară aţea turlie ta s’nu himu irbapi s’lucrămu și s’nă lom lumea ncap. Emu niţi nu eara zborlu ti ahtari lucru! Regimul vrea s’hibă ma hăirlăticu tra s’scombată Europa LIberă nu pritu fuvirseri la adresa a noastră că maş cara vrea s’adară cata cumu ungurii: cara vrea u apriduna hala cu bănaticlu a românilor. Vrea s’eara goala cale di dizarmosari a pericoluli Europăllei Libere.“

Radio Europa Liberă ălli ţănu româñilli tru bană tru anii 70 și 80. Fură aproapea di elli tru tuti momentele greale ca și tru momentili istorice a libertatillei ditu andreu 1989.

Autoru: Steliu Lambru

Armânipsearea: Taşcu Lala