Dakija, poslednji prostor rimskog sveta
Severno od Dunava , na njegovom srednjem i donjem toku do njegovog ušća, antički grčki i rimski izvori pominju postojanje getičkih i dačkih plemena u velikom tračkom konglomeratu. Podaci koje saznajemo o Getima i Dačanima se razlikuju od autora do autora, njihovau oskudnost ili obilje možemo pripisati periodu u kom su autori pisali i tačnosti njihove dokumentacije. Ne zna se tačno da li su Geti i Dačani bili isti narod, neka mišljenja tvrde da jesu, druga ne. Najviše i najtačnije podatke imali bismo od cara Trajana, osvajača Dakije 106. godine nove ere, autora De bello dacico“. Trajanove beleške su izgubljene, al je jedna rečenica preživela u Priskijanovoj raspravi o latinskoj gramatici iz 6. veka. Taj kratki citat iz Trajanovog teksta se odnosi na put rimske vojske kroz Banat: Odvade smo išli u Berzobis, pa u Eksis“.
Steliu Lambru, 07.11.2022, 14:21
Politička istorija Geta i Dačana završava se 106. godine nove ere kada Trajan osvaja državu kralja Dečebala. Deo dačkog prostora, odnosno Transilvanija i današnji Banat unutar Karpatskog luka i Oltenija između Karpata i Dunava pretvaraju se u rimsku provinciju. Drugi Geti i Dačani, kao što su oni iz Muntenije, Maramureša i Moldavije, ostaju izvan rimske uprave, ali pod uticajem rimskog kulturnog i civilizacijskog sveta. Tako je Dakija do 275. godine, kada je car Aurelijan odlučio da povuče rimsku vojsku i birokratiju iz Dakije, bila najdalja granica rimskog sveta u severoistočnoj Evropi.
U Narodnom Muzeju Istorije Rumunije otvorena je izložba Dakija. Poslednja granica Rima“. Ovo je najveća opšta izložba posvećena Getima i Dačanima, Rimljanima kao i privim migrantima na ovom prostoru organizovana u poslednjih 25 godina u Rumuniji. Za pravljenje izložbe sarađivali su Nacionalni arheološki muzej iz Madrida, Španije i Nacionalni Rimski muzej iz Rima, Italija. Ernest Oberlender-Trnovjanu, direktor Narodnog Muzeja Istorije Rumunije, želeo je da ukloni politički kontekst u kome se često pominje tema Geta i Dačana: Dačani ne pripadaju ni jednoj političkoj partiji, ne pripadaju određenom načinu razmišljanja ili ideologiji. Oni predstavljaju značajan narod iz antike na kome je, kroz veoma komplikovani proces, izgrađena nacija koja danas nosi ime Rumuna, nastavljajući ime Romanus iz antike i čiji je jezik danas u velikoj meri zasnovan na latinskom jeziku“.
Izložba obuhvata delove kulture Geta i Dačana: zlatni šlem iz Kocofeneštija, blago iz Stančeštija, Agijola i Peretua, kneževsko blago iz Kukutenj-Bajčenja, blago od srebra iz Sandrajenja, Herestraua, Senereuša i Vedje, natpise u kojima se spominju kraljevi Tiamarkos, Burebista i Dečebal. Izloženi su i carski portreti Trajana, Antoninusa Pijusa, blaga iz Pjetroasele, Apahida i Histrije. Ernest Oberlender-Trnovjanu smatra da ima dosta prostora i za nova istraživanja: O Dačanima ne znamo onoliko koliko bi trebalo da znamo, ne samo zato što su njihovi tragovi rasprostranjeni na velikoj površini i na mnogim mestima, često teško dostupnim, u visokim predelima ili šumovitim oblastima, već i zato što se, s jedne strane, ne daje mnogo novca za ova istraživanja. Ovde smo sakupili predmete iz 45 muzeja, uključujući i Narodni Muzej Istorije Rumunije i Muzej iz Republike Moldavije. Mi smo gledali Geto-Dačane, kako ih konvencionalno zovu, u kontinuiranoj istorijskoj evoluciji, od prvih elemenata koji nam omogućavaju da vidimo da se od grupe tračkih plemena koja su živela severno od Dunava dogodilo nešto što će kasnije, sa stanovišta materijalne kulture, dovesti do klasične dačanske civilizacije“.
Istorija jednog naroda se nikada ne može posmatrati bez prisustva drugih naroda. Ernest Oberlender-Trnovjanu: Posmatrali smo Dačane i njihovu kasnije evoluciju, kada je deo njih uključeno u Rimsko carstvo kao provincija. Takođe smo po prvi put postavili izložbu i o slobodnim Dačanima, onima koji su manje-više ostali van carske rimske kontrole. Uključili smo i period kada su se stanovništvo bivše rimske provincije Dakije i stanovništvo slobodnih Dačana i drugih plemena koja su se ovde naselila ujedinila u jednu veliku uniju, koja je politički, ali i kulturno poznata pod imenom kultura Santana od Mureš-Černjahova. Sa političke tačke gledišta, kultura Santana od Mureš-Černjahova predstavlja konfederaciju gotskih plemena, ali koji imaju elemente iz kulture slobodnih Dačana, iz kulture Sarmata i drugih etničkih grupa. Ova izložba se osvrće na skoro 1400 godina istorije: od trenutka kada vidimo da je severno od Dunava razvoj drugačiji nego južno od Dunava, do trenutka kada 681. godine Istočno rimsko carstvo, koje sve više postaje Vizantijsko carstvo, preduzima poslednju vojnu i političku akciju severno od Dunava“.
Dakija. Poslednja granica Rima“ govori o antičkom prostoru gde su se formirali Rumuni. Ali je istovremeno i izložba o istoriji drugih.
