Limes Dacicus
Granice su fizičke i mentalne linije koje su ljudi ili sami postavili ili ih je priroda podigla na putu njihove ekspanzije. Najstariju granicu na rumunskom prostoru arheolozi nazivaju limes dacicus“ i nalazi se u zapadnoj polovini Rumunije, dužine preko 1000 kilometara. To je granica koju je Rim kad je osvojio Dakiju povukao i koja je opstala do danas.
Steliu Lambru, 20.02.2023, 14:49
Zajedno sa istoričarem i arheologom Ovidijuom Centjom iz Nacionalnog Muzeja Istorije Rumunije ponovo smo kreirali trasu ove drevne granice: Pod imenom limes dacicus bile bi granice rimske provincije Dakije, koja je od Trajanovog vremena bila deo rimskog carstva u trajanju od 160 godina. To bi bile fizičke i administrativne granice provincije koja je bila deo Rimskog Carstva. Fizički je reč o onome što se materijalizuje na terenu, tragovi granica, koji su manje-više vidljivi. To je izuzetno složena i raznolika granica, najsloženija granica koju smo dokumentovali u Rimskom carstvu koja postoji na teritoriji jedne države i koja je i najduža. S druge strane, ona je administrativna jer bez potrebe koristimo termin limes, Rimljani su verovali da njihovo carstvo nema kraja. To je materijalizacija da kažemo taktičke i vojne prirode u pojedinim oblastima i više je mentalna granica koja je ukazivala na sporazum. Svi sporazumi koje su imali sa svojim susedima morali su biti materijalizovani na terenu granicom, kao što je to danas preorani pojas“.
Sa kartom Rumunije pred nama i idući od zapada ka istoku u smeru kazaljke na satu, tražili smo da označimo najvažnije tačke ovog limesa. Postoje dve linije odbrane koje su funkcionisale u različitim periodima. Imamo uključivanje planine Apusenj i oblasti sa zlatom, na terenu dosta dobro poznajemo legionarske logore u Apulumu (Alba Julija) i Potaisi (Turda), ali one se javljaju kasnije. Granica je bila nešto zapadnije, nemamo baš jasnih podataka gde. Nakon toga prolazi kroz županije Kluž i Salaž, kroz oblasti Meseške Kapije, gde je bolje poznajemo, i stižemo unutar Karpatskog luka na severu. Idući ka istoku, prelazimo planine na prevoju Rukar-Bran i stižemo do toka Dunava na trasi koja je manje-više materijalizovana na terenu, na teritoriji sadašnjih županija Arđeš i Telorman. Ovde je transalutanska linija, takozvani limes transalutanus, koji je funkcionisao paralelno ili u različitim periodima sa linijom Olta“.
Kako je bila materijalizovana tako duga kopnena granica odgovoriće nam Ovidiju Centja: U antici su granice više ličile na pravce kojima se kretala vojska. U zavisnosti od protivnika ili geografskih uslova, recimo i političkih, granice su se materijalizovale na terenu. Na primer, u Banatu imamo dva puta koja nemaju utvrđenja, ali imamo dve linije utvrđenja, što nam ukazuje na određene momente u istoriji: u vreme Trajana, u vreme Adrijana, u vreme Antonina Pijusa. Nakon toga imamo kraj 2. veka, krizu iz 3. veka, dakle granica se pomera i manje je ili više poznata. Najspektakularnija granica u ovom delu nalazi se na severozapadu Transilvanije, u oblasti Kluž-Salaž-Bistrica, gde imamo mnogo kula, pravu mrežu kula koje brane određene delove, gde su trupe bile stacionirane u utvrđenjima. Znala su se pravila signalizacije, rovovi utvrđenja. Ovo je veoma složen sistem koji je takođe izuzetno dobro dokumentovan“.
Posmatranje limes dacicus pokazuje na dinamiku organizacije i govori nam da to nije bilo nešto fiksirano jednom zauvek. Ovidiju Centja: Kako idemo ka severoistoku i istoku, tragovi više nisu tako dobro dokumentovani, ali zatvaraju Karpatski luk iznutra i nakon toga, kroz prevoje Južnih Karpata, napravljena je veza sa alutanskom linijom i sa transalutanskom linijom, kako bi se zatvorila granica na istoku. Naravno da su trupe bile prilično brojne, bar u prvoj polovini 2. veka, sve do krize u vreme Markomanskih ratova kada su se snage smanjivale, a operacije bile prilično obimne, odnosno poznati su nam važni ratovi. Nakon toga, istorijski izvori ih više ne materijalizuju, ali znamo da se vremenom smanjuju, što se dešava u celoj imperiji, tako da možemo razgovarati više epizodično. Početkom 2. veka imamo prvu organizaciju, za vreme Trajana, kada je ovo prilično malo administrativna, a više vojna granica, ovo je vojni okrug. Nakon prvog sukoba iz 117-118. godine, Adrijan je prvi koji administrativno organizuje ovaj prostor definišući ga kao Dakija Superior, Dakija Inferior i kasnije Dakija Porolisensis. Dakle, funkcionišu tri provincije sa tri guvernera. A nakon Marka Aurelija dolazi do nove reorganizacije“.
Limes dacicus je bila prva civilizacijska granica rumunskog prostora. A sad je deo svetskog nasleđa.
