Stranice: 1989 godina u Besarabiji(29.12.2014

U decembru 1989 godine, rumuni obeležavaju revoluciju koja im je donela slobodu i ćija je posledica vraćanje demokratije. 1989 godina donela je slobodu i u Besarabiji, teritoriji koju je anektirao Sovijetski savez prvo 1940 godine i zatim 1944 godine. Žitelji Besarabije kao i ostali rumuni obeležavaju četvrtinu veka oslobađanja od komunizma, ali i politike rusifikacije koja je znaćila kršenje osnovnih nacionalnih prava. Zajedno sa profesorom Serđuom Musteacom, profesorom na Državnom univerzitetu iz Kišinjeva odnosimo se u nastavku na 1989 godinu. Serđu Musteaca:

Steliu Lambru, 29.12.2014, 16:03

,,U periodu od 1985 godine do 1989 godine stvari su se počele menjati i u Socialističkoj Sovijetskoj Moldavskoj Republici. Zanimljiva je ćinjenica da među prvim zahtevima ljudi u Kišinjevu nisu oni ekonomske i društvene prirode, već oni vezani za jezik i azbuku. Naravno da je prva reć bila sloboda. Ako posmatramo fotografije iz to doba možemo videti da ljudi drže u rukama plakate na kojima piše sloboda. Ljudi su želeli da razgovaraju i da se kaže istina. Najponižavajuće za tamošnje ljude je bilo da nisu mogli da otvoreno govore i pišu na maternjem jeziku. Zato prvi zahtevi u Kišinjevu koji su obeležili celu godinu bili su oni vezani za azbuku i jezik. Počev od januara 1989 godine, kao rezultat razogovora pokrenuti 1988 godine u Savezu književnika, ljudi su ujedinli napore za jezik, jako je Centralni komitet komunističke partije stavio određene prepreke, pokušavao je da kritikuje i da tvrdi da se radi o provokaciji i čak i da zabrani određene javne skupove. Ljudi su počeli da se okupe sve više i više u leto 1989 godine tako da se njihov broj popeo na hiljade desetina. “<
><
>

Kišinjev se probudio, kao i ostale prestonice unionalnih republika kao posledica perestrojke i glasnosti koje je promovisao sovijetski lider Mihail Gorbačov. Nacionalni zahtevi koji su ugušeni 70 godina bili su zajednički za sve narode iz sastava Sovijetskog saveza. Serđu Musteaca smatra da Veliki narodni skup iz Kišinjeva od 27 avgusta 1989 godine bio je trenutak koji je pokrenuo pravu promenu u Besarabiji:Track

,,31 avgusta 1989 godine usvojen je zakon o jeziku i vraćanje na latinicu. U toku cele godine književnici su tražili ukidanje odluke vlasti o uvođenju čirilice. Osporili su te norme koje su sprečavale poznavanje i kvarile su rumunski jezik. Na ovaj način, izbori za vrhvni sovijet doneli su u prvom planu novu elitu, ljude od kulture, naročito književnike, koji su sastavili jedan tim u ime Moldavije koji je učestovao na sednicama Vrhovnog sovijeta Sovijetskog saveza u Moskvi. Imali su veliku hrabrost 1989 godine da tvrde da je pakt Hitler-Staljin protiv čovećnosti. Tražili su u sovijetskom Parlamentu da se formira odbor koji da razgovara o posledicama tog pakta. U premijeri u Kišinjevu list Književnost i umetnost je objavio tajni deo pakta koji se nije želelo da bude poznat i ćak je smatran mitom. Tada je u premijeri objavljen i dokazano je da zbog njega je podeljen svet.”<
><
>

Sloboda je pobedila u Kišinjevu, kao što se dogodilo i u Vilnijusu, Rigi, Talinu, Kijevu i drugim republikama iz sastava Sovijetskog saveza. Serđu Musteaca:

,,Ono što se dogodilo u Kišinjevu obeležilo je duh nacionalnog pokreta oslobađanja. 1987 godine o tim stvarima još se govorilo sa strahom, 1988 godine počelo je objavljivanje, a 1989 godine pojavila se sloboda reći i skupova. U premijeri 1989 godine ljudi su počeli da izlaze sa trobojkom na javnim skupovima i da tvrde da je trobojka naša prava zastava. Takođe, 1989 godine u premijeri negde na kraj godine na jednog skupu pokrenuta je ideja ujedinjenja Besarabije sa Rumunijom u kontekstu osuđivanja pakta Hitler-Staljin. Zahtevi kulturne i istoriske prirode išli su ka ekonomskoj samostalnosti, autonomnom upravljanju koji u sledećim godinama su vodili ka deklaraciji o suverenosti i 1991 godine i deklaraciji o samostalnosti.’’<
><
>

Serđu Musteaca seća se kako je 1989 godina vodila ka ponovnom otkrivanju rumuna iz Besarabije iz svog direktnog iskustva:

,,1989 godine bio sam student prve godine na smeru istorije i sećam se da sam učestvovao na više javnih skupova. 7 novembra kada se tradicionalno organizovala vojna parada u spomen bolševičkoj revoluciji, u premijeri u Kišinjevu ljudi su izašli ispred tenkova i zaustavili ih. Od tada nisu više bili prisutni tenkovi na nacionalnom trgu u Kišinjevu. Ljudi su izašli sa cvećem, a vojnici jako su pripadali raznim narodima nisu krenuli dalje. Zaustavili su se, grlili su se sa prolaznicima , primili su cveće. U premijeri, rukovodstvo Komunističke partije je pobeglo sa centralne tribine. To je znak da društvo želi nešto drugo od onoga što je do tada bilo. To je bio znak da se taj totalitarni režim koji je držao u strahu milione ljudi nalazi pred krajem.’’<
><
>

Besarabija je imala mirniji prelazak ka demokratiji od Rumunije. Njena bolna prošlost obezbedila joj je ovu dugoočekivanu kompezanciju.