Stranice: Buna Hore, Kloške i Krišana(09.02.2015)

1 decembra 1784 godine ćete seljaka kmetova iz Transilvanije pobunili su se protiv plemića koji su odbili da stave u praksi odluku cara Josifa drugog o oslobađanju od dela obaveza. Predvođeni seljacima Horea, Kloška i Krišana oni su napali i spalili rezidencije plemića, rušili su i ubili plemiće koji su se protivili. Pobuna je okonćana 30 januara 1785 godine zarobljavanjem vođa pobune. Razgovarali smo o ovoj pobuni sa istoričarem Joanom Aurelom Popom, akademikom i profesorom na Univerzitetu Babeš Boljaj iz Kluža koji se odnosi na ideje koje su uticale na pokretanje pobune:

Steliu Lambru, 09.02.2015, 15:43

,, Nalazimo se na kraju 18 veka, nazvan vekom svetlosti i u kojem su kružile revolucionerne ideje. Da ne zaboravimo da je pobuna pokrenuta samo 5 godina pre trenutka pokretanja velike francuske revolucije, u trenutku kada su revolucionerne ideje kružile Evropom i budućim Sjedinjenim Američkim Državama. Kružile su ideje iluminista, od Žan Žak Rusoa do Voltera, dakle te ideje o slobodi i jednakosti. Pošto je Transilvanija bila deo imperije koja je tada bila u srednjeoj Evropi, ove ideje su kružile od jednog do drugog kraja kontinenta. Jako su lideri pobune, Horea, Kloška i Krišan bili u prvom redu seljaci, polupismeni ili nepismeni, ove ideje su stigle do njih. To je znaćilo stvaranje atmosfere koja je težila ka odustajanju od nekih praksi feudalnog tipa, kao što je isplata nekih obaveza koje su znatno osiromašile seljake. Postojala je veća želja za jednakost, i za veću odgovornost političara. Jedna plemenita ideja je bila da preko obrazovanja i škole može se doći do slobode.”<
><
>

Istoričari smatraju da je Luminizam bio period pojave nacionalne ideje. To isto veruje i Joan Aurel Pop o seljačkoj buni od 1784 godine i 1785 godine:

,,Postojala je i nacionalna ideje bune, jer većina seljaka koji su se pobunili bili su rumuni, dok vlasnici zemljišta, plemići su bili verćina mađari.U trenutku vrhunca odvijanja bune biti seljak je znaćilo biti rumun, a plemić je znaćilo biti mađar. Ćesto se događalo da parole seljaka nisu bile hajde da se bunimo protiv plemića, već hajde da se borimo protiv mađara. Sa njihove strane, plemići nisu pozivali na uništenje seljaka, već na uništenje vlaha. Inaće u toku bune seljaci koji su napali rezidencije nisu jednostavno ubili plemiće, već su ih primorali da se kunu na rumunski krst, obukli su ih u rumunskoj nošnji, i time nekako su ih identifikovali sa njihovim idealima.”<
><
>

Trojica lidera bune oštro su kažnjeni da bi služili kao primer. Krisan se je obesio u zatvoru, dok Horea i Kloška ubijeni su točkom 28 februara 1785 u javnom pogubljenju. Koji je broj ubijenih i koje su posledice bune? Joan Aurel Pop:

,, Procenjuje se da su plemići i njihove naoružane jedinice ukupno ubili između 450 i 500 seljaka, dok seljaci nisu ubili više od 150 plemića. Drugim rećima odnos je negde maksimalno 3 za jednog.Teško možemo proceniti štetu ako se odnosimo na onu materijalnu. U toku jedne bune napadaju se imovina i rezidencije. Sem same štete buna je stvorila pokret ideja koji je vodio do emancipacije, i vlasti knježevine Transilvanije primenile su niz mera modernizacije uprave, i odstranjene su neke srednjovekovne prakse. Usledilo je i premeštanje nekoliko stotina seljaka iz Planina Apuseni da bi se stanje smirilo.<
><
>

Kružila je ideja da je Horea, lider pobunjenih seljaka pripadao masonima. Istorićar Joan Aurel Pop je skeptićan prema ovoj interpretaciji:

,, Ja nisam uveren u ovu stvar zbog malog broja izvora. Postoje indicije o tome, ali i veliki broj protivargumenata. Mnogo se pisalo o Hori i njegovoj porodici. U žutoj štampi koja je počela da se pojavi u Beću i drugim evropskim prestonicama pisane su vesti o gospođi Horea koja nosi šešire iz Pariza i skupu obuču, dok je ona bila seljakinja. Mi na to treba da gledamo uzdržano jer neznamo sigurno ni ako je Horea znao da piše i čita. Ostala je crkvica koja je njegov rad i na kojoj piše ćirilicom ,,delo Horea Ursua” ali neznamo ako je on to napisao. Bio je pametni seljak, rođen da predvodi mase, ali malo je verovatno da je ušao u masoneriji koja je imala određenu strukturu i u kojoj se teško moglo ući. Nisam upoznat sa nekim jasnim dokazima u vezi sa time i neverujem da je buna povezana na neki način za takozvano pripadanje masoneriji. “<
><
>

Horea, Kloška i Krišan borili su se za dostojanstvo i jednakost u veku koji je puno toga obečavao. Oni su izabrali radikalno rešenje, koje jako nije podržano od strane većine seljaka, bilo je izraz uverenja da rade ono što treba.