Tvrđava Oradea(17.10.2016)

Steliu Lambru, 13.10.2016, 16:15

Tvrđave i srednjovekovna vojna utvrđenja postala su danas atraktivna mesta za turiste. U Rumuniji postoje nekoliko dobro očuvanih tvrđava, a među njima broji se ona iz grada Oradea na zapadnoj granici Rumunije. Tvrđava Oradea je smatrana jedinstvenim arhitektonskim spomenikom Rumunije, i ona je jedna od malobrojnih takvih građevina koje ima istu namenu i danas. Legende tvrde da je tvđavu Oradea nemoguće osvojiti, jer postoji velika podzemna mreža tunela koji vode daleko. Tvrđava Oradea ima dugoročnu istoriju, obeleženu događajma koji su je transformisali. Izgradio je kralj Mađarske Ladislav I koji je vladao od 1077 do 1095 godine. Nazvana kastrum u dokumentima vremena na latinskom jeziku, tvrđava je zaokružena zemljom i palisadama, kamenim zidovima i na nekim mestima drvenim kulama. Zaokružena je šancom koji u slučaju opsade mogao se puniti termalnom vodom iz reke Peca. Prvo je kralj Ladislav gradio utvrđeni manastir sa hramom Bogorodice iz kojeg se kasnije razvila tvrđava. Kasnije crkva manastira je postala katedrala i sedište rimo-katoličke episkopije Oradea, počev od 1092 godine. Posle njegove smrti 1095 godine, Ladislav I je sahranjen u dvorištu katedrale. Više detalja saznajemo od Nandora Mihalke, arheologa Muzeja tvrđave Oradea:

,,Rimo-katolička episkopija postojala je u tvrđavi do 1557 godine, kada je ova ušla pod kontrolom trupa Transilvanije. Do 1660 godine u periodu knježevinje Transilvanije, sve srednjovekovne građevine su postepeno srušene i izgrađena je nova tvrđava u kojoj se sada nalazimo. 1619 godine gradi se divna palata Gabrijela Betlena. Od 1660 godine do 1692 godine su 32 godine turskog doba u koje Oradea je centar pašaluka. To je bio poslednji pašaluk u zoni Karpata, jer posle te godine turci su definitvno proterani odavde. “<
><
>

27 juna 1192 godine papa Celestin III proglasio je svetcem Ladislava I, osnivaćem tvrđave Oradea, a mesto sahrane kralja postalo je mesto za hodočašće. Upad mongola 1241 godine vodio je osvajanju tvrđave, epizodu koju je opisao monah Rođerijus u hronici nazvane ,, Karmen miserabile”. 1290 godine tvrđavu je napao vojvoda Tranasilvanije, Roland Borša koji još uništva jedan deo. U 14 veku počela je nova obnova. Nova tvrđava je imala 7 kula. U periodu od 1342 do 1370 godine u periodu afirmacije gotskog stila u arhitekturi izgrađena je velika katedrala koju stručnjaci smatraju među najvećim u Transilvaniji. U 15 veku, u periodu Renesanse u tvrđavi Oradea se spominju episkopi Andrea Skolari, Jovan Vitez od Zredna, Sigismund Turzo, važna imena humanizma u Srednjoj evropi. Fizičar Georg fon Pojerbah podigao je u Oradea astronomsku opservatoriju. On je u Oradea skupio sve informacije koje je opisao u knjizi ,,Tabulas varadienses”.

Otomanska ofanziva ka Srednjoj Evropi u prvoj polovini 16 veka će imati za posledicu osvajanje tvrđave i potpisivanje 24 februara 1538 godine, mira iz Oradea. Transilvanija je odvojena od Mađarske i ušla je pod kontrolom Otomanskog carstva. Od 1557 godine tvrđava je primila misiju odbrane zapadne granice Transilvanije. Posle 30 godišnjeg rata okonćan 1648 godine izgrađena je nova tvrđava od strane italijanskih arhitekata. U barokno doba je izgrađena i palata Gabrijela Betlena od strane italijana Đakomoa Restija. Antiotomanska ofanziva austrijanaca od kraja 17 veka imala je za posledicu osvajanje tvrđave i njenu obnovu u periodu od 1692 do 1695 godine. Sa novim detaljima o tvrđavi ponovo arheolog Nandor Mihalka:

,, Od 1692 godine govorimo o tvrđavi kasarni za austrijske trupe i ovaj vojni aspekat je očuvan do 1990 godine sa razlikom samo u ustanovama koje su se ređale. Posle pristupanja Rumunije EU, privukli smo evropske fondove koje su nam bile potrebne za obnovu tvrđave. Od 2010 godine radilo se 5 godina na njenoj obnovi. Nadamo se da od sledeće godine poćinjemo arheološko istraživanje gotske katedrale, zatim radovi za korišćenje i obnovu nekih parkinga i obnovu kula. Postoje 5 kula, među koje samo jedna je obnovljena. Zatim sledi obnova spoljnih zidova tvrđave. “<
><
>

Tvrđava Oradea ima 5 kula, a o njoj postoje dve legende. Jedna je vezana za ktitora kralja Ladislava koji je sanjao 2 anđela koji mu traže da gradi jedan manastir. Druga legenda pojavila se posla otomanskog osvajanja i nazvana je legendom izdaje. Prema ovoj legendi u toku opsade turaka od 1540 godine supruga vodenićara, kojoj su turci zarobili sinove im je pokazala gde da kopaju da bi se evakuisala voda iz odbrambenog šanca koji je zaokružio tvrđavu. Sada u unutrašnjosti tvrđave postoje razne ustanove među koje i Fakultet umetnosti Univerziteta iz Oradea.