Ascultaţ RRI!

Ascultă Radio România Internațional Live

Di la Academia Română la giocurile olimpiţe

Academia Română fu adârată/fondată tru 1866, aşi că sărbătoreaşte, dzâlile aestea, un secol şi giumitate di existenţă. Iniţial si-are numită Societatea Literară Română, ama tru scurtu chiro agiumse Societatea Academică Română. Tru marţu 1879, ţel ma analtul for di cultură şi ştiinţă românescu l’ia titlul actual, Academia Română. Momentulu di aoa şi 150 di an’i fu ndreptu/pregătit şi anunţat di numiroase iniţiative care acâţară bană tru toate teritoriile locuite atumţea di român’i. Ulterior, aţiste eforturi si canalizară într-ună întreprindere chentrală, apânghisită di capitala român’ilor, Bucureşti. Vizionaril’i care u feaţiră aestâ lucrare îşi propunea să promoveadză creaţia literară şi ştiinţifică ama, cama multu, vrea să realizeadză un dicţionar complex a limbâl’ei română. Conform a actilor di înhiinţare, ţel’i 21 di membri fondatori eara personalităţ marcante şi din Moldova şi Ţara Românească, ama şi din teritoriile româneşti aflate, atumţea, sum stăpânirea a imperiilor xeane: Transilvania, Banat, Maramureş, Bucovina şi Basarabia. Eara reprezentaţ şi aromân’il’i din Balcani, atumţea reghiune a Imperiului otoman. Ma mulţâ scriitori şi oamin’i di ştiinţă di orighine aromână agiumsiră membri a li Academie Române ama unuli di el’i avu un rol determinantu tru crearea a liştei instituţie, ţi cara că putu s-bâneadză tra s-u veadă după ţi fu adrată.

, 03.04.2016, 22:17



La giumitatea secolului al XlX-lea, Evanghelie Zappa eara lughursit un grec care, vinit la nordu di Dunăre, în Muntenia, feaţe ună muşată aveare di-tru agricultură ama era ştiut şi ca un om generos/cuvârdă, implicat în eforturile di dezvoltare a societatil’ei. La un moment dat, di cara discută cu Alexandru Ioan Cuza, domnitorulu ţi avea unită Moldova cu Muntenia, şi aflânda intenţia trâ fondare a unei Societate Literară di tip academic, deade imediat ună sumă serioasă di pâradz trâ aţistă idee. Ulterior, va să facă donaţii esenţiale şi trâ mutarea a Atheneului Român ama şi publicarea Dicţionarului român şi a Gramaticâl’ei a li limbă române. Tut aşi, pi coperta a primâl’ei ediţia a Dicţionarului easte evocată memoria a fericitului Evanghelie Zappa”, ţi finanţă elaborarea şi tipărirea a tiriului volum. Generosulu om di afaceri avea moartă tru în 1865 iar tru testamentu avea lăsată ună subvenţie anuală trâ succesulu a iniţiativilor academiţe a român’ilor. Tru 1867, la inaugurarea a unui nou sediu a Societatil’e academică, fu dizvălit şi un bustu a lu Evaghelie Zappa, ţel care u susţânu înhiinţarea a unei Academie a român’ilor. Ună statuie a lu Evanghelie Zappa si aflâ şi la Atena, în faţa a palatului ţi nu nal’iurea are numa Zappeion. Fu mutat cu pâradzâl’i a lui şi aduţea aminte multile iniţiative culturale şi cama multu sportive derulate tru Gărţie şi pi care, tut el, li-are finanţată.



Lipseaşte sumcundil’iat că Evanghelie Zappa easte ţel care u avu ideea a loaril’ei diznou a giocurilor olimpiţe di-tru Antichitate şi, cu susţânirea lui financiară totală, reuşi să organizeadză şi întreaţiri sportive olimpiţe, după principiile cunoscute şi practicate şi astăndză. El mindui întregulu sistem şi li plăti tute. Sportivil’i si întriţea tru alergări, alumte, ghimnastică şi aruncarea discului iara premiile eara constituite di aţeale 3 medalii, decernate şi astăndză. Primile întreaţiri olimpiţe moderne, la m’il’e di an’i di aţeale antiţe, si-au desfăşurată, la Atena, tru 1859, tru care chiro baronulu Pierre de Coubertin, considerat internaţional ca fondator a giocurilor olimpiţe moderne vrea să si nască 4 an’i ma târdziu, tru 1863. Aşi, ligătura întră înhiinţarea, aoa şi 150 di an’i, a li Academie Română, sum forma a Societatil’ei literară di atumţea, şi redişteptarea a ideil’ei olimpică easte un om, Evanghelie Zappa, aromân di-tru Epirulu albanez, pasionat a culturâl’ei grăţească, om di afaceri di succes di-tru principatile româneşti, generos/cuvârdă filantrop şi mecena, ţel care li are urmată ideile lum’inoase di-tru istoria populilor tru mesea a cure are bânată, are lucrată şi are avută v’ise. (Marius Tiţa)


Armanipsi: Hristu Steriu

foto: Radio Chișinău
Focus Monday, 28 October 2024

Tsi aleadzi Republica Moldova

Ca daima, istoria tuti li exighiseaşti. Locărli anamisa di Prutu și Nistru, ţi u yilipsescu, tru linii cabaia mări, actuala Republică Moldova,...

Tsi aleadzi Republica Moldova
Foto: Mohammed Ibrahim / unsplash.com
Focus Sunday, 13 October 2024

Un an

S-umplu un an di cându aproapea ună sută di oamiñi, israelieañi, suntu țănuț ostatiţ tru Gaza, tru zona palestiniană autonomă. Fură 250,...

Un an
Budapesta, agudită di apa mari di pi Dunaru cari va s’agiungă tru România stămâna yinitoari / Foto: Agerpres
Focus Wednesday, 25 September 2024

Apă și focu

După ună veară di focu, cu recorduri di căldură surpati unu dupu alantu, Europa s’ampuliseaşti cu mări nicări. Căldura cabaia mari adusi...

Apă și focu
Arifugarea, lucrarea adrată di Eugen Raportoru
Focus Monday, 16 September 2024

Arifugarea

Expoziția ari maş trei picturi. Atea ţi easti tu mesi ari cama di 12 meatri lundzimi și easti analtă di 3 meatri ş-cama. Tu capu, tru unghilu...

Arifugarea
Focus Wednesday, 11 September 2024

Polimlu, atumţea și adză

Topili cad pisti casi, di vatămă oamiñi, tiniri și auşi, cilimeañi și părințălli a lor. Oamiñilli alagă, s’ascundu, s’ascapă cu...

Polimlu, atumţea și adză
Focus Monday, 12 August 2024

Olimpiada

Acă pari s’hibă ună antribari di cilimeanu, neise, tutu ţi s’faţi cu olimpiada cându s’bitisescu antriţerli sportivi olimpiţi? Multu...

Olimpiada
Focus Sunday, 04 August 2024

Nu ari nădie tră irine

Nu mata băneadză oamiñi cari s-aibă vidzută iriñea tu Orientulu di Aproapea. Și antribarea desi fu vără oară iriñe tru aestă reghiuni...

Nu ari nădie tră irine
Focus Tuesday, 23 July 2024

NATO 75

Alăncitu tru 1949, căndu duñeaua ş-yinea tru ori după un lăhtărosu Polimu Mondial, NATO nu para avu parti di yiurtuseri hărăcoapi. Prota...

NATO 75

Parteneri

Muzeul Național al Țăranului Român Muzeul Național al Țăranului Român
Liga Studentilor Romani din Strainatate - LSRS Liga Studentilor Romani din Strainatate - LSRS
Modernism | The Leading Romanian Art Magazine Online Modernism | The Leading Romanian Art Magazine Online
Institului European din România Institului European din România
Institutul Francez din România – Bucureşti Institutul Francez din România – Bucureşti
Muzeul Național de Artă al României Muzeul Național de Artă al României
Le petit Journal Le petit Journal
Radio Prague International Radio Prague International
Muzeul Național de Istorie a României Muzeul Național de Istorie a României
ARCUB ARCUB
Radio Canada International Radio Canada International
Muzeul Național al Satului „Dimitrie Gusti” Muzeul Național al Satului „Dimitrie Gusti”
SWI swissinfo.ch SWI swissinfo.ch
UBB Radio ONLINE UBB Radio ONLINE
Strona główna - English Section - polskieradio.pl Strona główna - English Section - polskieradio.pl
creart - Centrul de Creație Artă și Tradiție al Municipiului Bucuresti creart - Centrul de Creație Artă și Tradiție al Municipiului Bucuresti
italradio italradio
Institutul Confucius Institutul Confucius
BUCPRESS - știri din Cernăuți BUCPRESS - știri din Cernăuți

Suţati tu cari easti membru ili tu sutsâl'ie cu RRI

Euranet Plus Euranet Plus
AIB | the trade association for international broadcasters AIB | the trade association for international broadcasters
Digital Radio Mondiale Digital Radio Mondiale
News and current affairs from Germany and around the world News and current affairs from Germany and around the world
Comunità radiotelevisiva italofona Comunità radiotelevisiva italofona

Serviţii di difuzari si redifuzari

RADIOCOM RADIOCOM
Zeno Media - The Everything Audio Company Zeno Media - The Everything Audio Company