Psihijatrijska legislacija i reforme u rumunskom prostoru

Duševne bolesti su oduvek bile izvor bola za pacijente i njihove rođake, a u nekim situacijama čak i uzrok mnogih tragedija, kao što su ubistva koja su počinili oboleli. Vremenom su društva i zakonodavci preduzeli mere kako bi sprečili i kaznili takva dela, kodifikovane na misaonom nivou svakog istorijskog vremena. A na rumunskom prostoru slučajevi ludila, kako su ih uopšteno zvali, bili su lečeni, a zločini koje su počinili ti zlosrećnici su bili kažnjavani. Kodeksi zakona su eksplicitno navodili mere koje je pravda morala da preduzme da spreči uzroke i otkloni posledice.

Tokom svoje istorije, sudska praksa se kretala u pravcu dekriminalizacije mentalno obolelih prestupnika. U rumunskim kneževinama, prvi zakoni u ovom smislu su bili „Rumunska knjiga obrazovanja“ ili „Pravila Vasilea Lupua“ u Moldaviji 1646. godine i „Ispravljanje zakona prema Bogu“ ili „Pravila Mateja Basaraba“ u Munteniji 1652. godine.

Doktor psihijatar Oktavijan Buda, profesor istorije medicine na Univerzitetu za Medicinu i Farmakologiju „Karol Davila“ iz Bukurešta, rezimirao je njihov sadržaj s tačke gledišta humanizacije tretiranja zločinaca koji su psihički bolesni: „Ne mogu da kažem da su to bili ustavni ili krivični zakoni, ali su veoma slični nekim zakonima koji regulišu različite delatnosti, uključujući i one pravne prirode. Ono što mi se čini izuzetnim je da se teoretiše da prisustvo mentalnih bolesti znači da zločinac više ne može biti kažnjen osim nakon procene onoga koji pokazuje ove naznake. A rečenice koje se odnose na ovaj aspekat su paragrafi koji se nazivaju glavama. U jednoj od ovih glava piše: „kada ne zna da je lud i van uma, pa ubije oca svog ili sina svog, nemojte ga nikako grditi jer mu je dovoljna pogrda što je lud i bez uma“. Ovo je konceptualizacija medicinskog aspekta koji podleže merama medicinske bezbednosti“.

U 18. veku dolazi do modernih reformi na Zapadu. U Rumunskim Zemljama je doba fanariota, pa talas reformi stiže i do nas: „Bilo je fanariota koji su postavili zakonodavstvo. Aleksandru Ipsilanti piše 1780. godine Registar Pravila. Već na početku 19. veka imamo Kalimakijeve i Karađine pravilnike, iz 1817. godine. Fanarioti ih praktikuju, dovode lekare iz inostranstva da se uključe u medicinske delatnosti. Ovo je zora rumunske modernosti, prvi period 1800-1850 je još uvek period sa izazovima sa stanovišta znanja“.

Modernizacija je napredovala ubrzano, a Organski Propisi iz ranih tridesetih godina 18. veka nastavili su ono što je ranije započeto: „Organski Propisi utvrđuju najmanje dve stvari. Pre svega, stvaraju entitet koji je preteča Lekarskog Koledža, odnosno Doktorsku Komisiju i organizuje aspekte koji se odnose na standardizaciju medicinske prakse. To stvara neku vrstu slobodne prakse. TO jest, nije dozvoljeno da lekar radi šta hoće, da dođe sa dve-tri konzerve i dve-tri koske i primeni holistički tretman. Postoje sad lekari italijanskog ili grčkog porekla koji su putovali i u epohi fanariota. A glavna interakcija je bila da ova uvozna elita može bar prihvatljivo da komunicira sa ruralnim slojem stanovništva, prilično suzdržanim prema ovim profesionalnim kategorijama, koje ne razume“.

Nakon zakona i propisa javljaju se i prvi objekti za lečenje. Jedan od prvih ove vrste je Sanatorijum Markuca. Oktavijan Buda: „Za vreme Aleksandra Gike, 1838. godine desilo se nešto zanimljivo sa institucionalne tačke gledišta. Sanatorijum Markuca se javlja u uslovima u kojima je deo manastira izašao iz crkvene nadležnosti i postao deo Ministarstva Unutrašnjih Stvari, odnosno Ministarstva Unutrašnjih Poslova. Tamo počinju da se javljaju psihijatrijski bolesnici, u današnjem savremenom smislu. Markuca počinje sa dr. Minisom, lekarom grčkog porekla, koji je studirao u Lajpcigu, a zatim dolazi Nikolaje Ganesku, po ruskoj liniji, sa studijama u Harkovu. On će u modernom smislu, 1850. godine, pokrenuti psihijatriju. Nije se bavio radnom terapijom, već ljudskim lečenje, jer se u to vreme korišćene metode ograničavanja, kao što je vezivanje pacijenata. On je koristio kaiševe od vune, da se pacijenti ne bi povredili. Donosi i elektromagnetni aparat, još uvek ne znamo šta je radio s njim. Dakle, imamo i želju za modernizacijom. Nakon toga sledi epoha Aleksandra Sucua, iz porodice fanariota, koji je studirao u Atini i Parizu. On preuzima upravljanje sanatorijumom Markuca i tu će ostati dugi niz godina kao direktor. On će 1877. godine objaviti knjigu „Otuđenik pred medicinom i društvom“, koja je praktično prvi traktat o socijalnoj i sudskoj psihijatriji“.

Nakon što je Rumunija postala nezavisna država 1878. godine, razvila se odgovarajuća zdravstvena i pravna politika. A psihijatrija će postati medicinska specijalizacija u porastu.