Brâncuşi
Marius Tiţa, 03.03.2021, 12:03
Aoa şi 145 di añi, Hobița, tru locãrli a Gorjului ditu România, s’aminta Constantin Brâncuși, anămusitlu sculptoru di ma amănatu, a curi atelieru easti ţănutu, tru ună turlie di clopatu di geami, tu misuhorea-a Parislui. Paris agiumsi tru 1904, hiinda cunuscut până atumţea ca un sculptoru cu comendzâ publiţi tru România ama cari aștipta să spunâ a lumillei unâ nauâ concepție artistică.
Să spuni ti Brâncuși că inventă sculptura, di u adusi pi livelu a teribilului secolu XX. Perioada di ahurhită easti băgată tru contextul a niaprukearillei ună cali pi urnekea-a marilui Rodin. Preayalea-ayalea, viziunea alu Brâncuși iasi tu videală tutu cama limbidu, iesu tu migdani mărli a lui temi, alăvdati nica ditu ahurhită, agiumti azã cu anami. Artistul ciuduseaşti pritu abordarea directă a materialului ditu cari s’andreadzi viziunea. Lemnul îlli aduţi aminti ti ahurhita ditu România, easti un material yiu, caldu. Acaţă tu lucru cheatra pritu tăllitura directă, vărtoasă și intensă, mañieră cari ună turlie avea chirută dinintea a modelajlui și a halcumăllei turnată. Multi ditu lucrărli a lui suntu brundzuri turnati, ama și tu aestă arădăriki ari ngătanu ti finisaj, ti pilikisirea tsi adutsi yilipseari.
Cari tsi s’hibă turlia di materialu, sculpturli a lui cabaia expresivi reprezintă mări temi spirituali, idei filotimi, senzații și fenomeni. “Măyistrili” a lui suntu sugestii a azboiurlui cari feaţi că imaghinea-a lor s’hibă mbărţitată di piloțlli spațiali americañi. Multu ayoñea, tru 1913, America lu scoati tu videală Brâncuși și s’amintă ună pirmituseari di vreari cari armăni tu bană, nica ş’cama largu, până tru kirolu di adză. Expozițiili a lui ditu Statili Uniti suntu alithealui evenimenti a deapoa tiniri americañi, yinitori mări artiști, cându yinu Paris caftă să s’andămusească cu năsu.
Tru 1938, Târgu-Jiu, reședința-a Gorjului iu s’amintă, eara dişcllisă nai cama mari operă alu Brâncuși, un complexu di ma multi sculpturi, mplini di spiritualitati, noimi și simboluri. Acatsă tu isapi pritu lucrărli a lui memoria a tinirloru ţi feaţiră curbani tu Protlu Polimu Mondialu ca ună tiñiseari pritu apuntea anamisa di bană şi moarti. Anchiseaşti di la Measa-a Tăţearillei, agiundzi la Sucakea-a Stoaliloru, deapoa pi sumu Poarta-a Băşearillei, a ampărţarillei, agiundzi pi Calea-a Eroilor ţi treaţi pritu misuhorea-a căsăbălui, s-dănăseaşti ti ună gheavasi la băsearica acăţată tu priimnarea ti videari deapoa, ndreptu, fără vără arăpasu, cătă Coloana Infinitului, a pricănuştearillei ţi nu ari bitisită, scară cătă ţeruri. Easti templulu golu pi cari Brâncuși aprăftăsi s-lu analţă, tu cari ş-adună tuti viziunile și concepțiile, yisili și bănaticlu di cathi dzuua. Eara aţea ditu soni vizită tru văsălie, aţea ditu soni andamasi, di itia că Doilu Polimu Mondialu și alăxerli ţi s’feaţiră deapoa va lu’află marli artist utu auşeaticu și lăndzitu, niakicăsindalui ţi s’faţi cu duñeaua.
Tru văsilia a lui easti lugursitu decadentu, di cătră năulu regimu, comunistu, cari nu âlu va ti prufetu la el acasă. Acă nu ari lucri căndisitoari, s’lugurseaşti că avea tu naeti s’alasă ti România atelierlu a lui, cari easti, tora, tru un monumentu di arhitectură modernă, pi esplanada a Tentrului Pompidou di Paris. Cadealihea easti că, la 80 di añi și după 50 di añi ţi âlli tricu tru Franța, bitărnulu artistu caftă cetățenia franceză, tra s’poată s’bitisească lucărlu cu donația cătră statlu francez.
Tru 1957, marli sculptoru Constantin Brâncuși, amintatu Hobița, tru România, dusi la Aţelu di Analtu, Paris, iu ş’află arăpaslu tu cunuscuţlli mirminţă parizieañi Montparnasse. Nu alargu, easti prota a lui “Băşeari/Sărut”, sculptura ţi veaglle murmintul a unăllei tiniră arusoaică cari s-vătămă ditu vrearea ţi u avea ti unu yeatru român di Paris. Tora, arta și viziunea a marlui sculptoru suntu cunuscuti tru tută lumea, multu aprukeati di aţelli cu vrearea ti artă, di specialiști nica şi di colecționarllii cari lă da cotații di dzăţ di miliuñi di dolari. Mărli muzee a lumillei, cari au șansa tra s’aibă opera adrati di Brâncuși, ndregu expoziții di mari vazi tru cari opera și bana-a marilui sculptoru suntu arădăpsiti tu ună videală speţială. Aoa şi vără 5 añi, 19 di şcurtu, dzuua cându, tru 1876, s-amintă sculptorlu Constantin Brâncuși, fu apufusită, pritu nomu, tru România, sărbătoari națională cu numa di “Dzuua Brâncuși”.
Autoru: Marius Tiţa
Apriduţearea: Taşcu Lala
