Român’il’i di nângă noi – Spaţiul mediatic comun, interviu cu Iulia Modiga

Iulia Modiga, sociolog din Republica Moldova, easte redactor-şef a piblicaţil’ei online di ştiri, opinii şi investigaţii, “Info Prut”. Iulia Modiga spuse:

România Internațional, 04.02.2019, 23:08

“Easte multu importantu ca tru aestu an centenar să nu agârşim că prota oară lipseaşte să zburâm di Basarabia. Basarabia easte prota provincie care si are unită cu ţara. Totunăoară, easte importantu sâ spunim că ţi cara exiistă Radio Chişinău, ţi cara că au mai xistată şi alte iniţiative di ghine, easte didip puţân ma s-avem în videare că în R Mold avem 80% di mass-media în limba rusă, sau care propaagă un mesaj filorus. “Info-Prut” are aparută tru 2011, am vinită cu aestă iniţiativa di aform’ia că eu ca socilog observaiu că are ună elipse di cunoaştire un-alantu anamisa dia ţeale dauă maluri a Prutului. Nu existaa în România un organ di presă care sa reflectărealităţ`le din Republica Moldova, din teren, existaa “Romanian Global News” care zburaa di român’il’i din varliga a graniţelor din comunităţâle istoriţe, ama şi din diaspora. Si atumţea arhiusim aestu proiectu, la care lucrară oamin’i ţi eara absolvenţâ di ştiinţe politiţe, eara sociolodz, nu avum jurnalişţâ în echipă dicât multu amânat, […]

Lipseaşte impulsionat. Shi să sta toţ actoril’i la masa di discuţii tra să da aţel’i din R Mold ştiri din Ro şi invers. M’earsim din redacţie în redacţie şi avem desemnată/aleaptă ună persoană care să publică una ştire pi dzuuă, s-o realizeadza şi s-o publică, să difuzeadza ună ştire pi dzuua dispre R Mold. Să ştiţ că avum surpriza plăcută ca fură multe di multe publicaţii , şi televiziun’i avum care fură interesate, ama nu exista specialişti care sa ştibă subiectul in R Mold. Nâ avem oferită ca publicaţie di ştiri care eara concentrată pi aesta zonă să lâ oferim noi, să lâ furnizăm 10 ştiri şi el’i sa-şi aleagă pi aţea care u consideră di interes şi are funcţionată mai multu chiro. Ama easte nivol’ie di un efortu constantu. Noi lucram fără finanţare, avem lucrată voluntari di-tru 2011 pana tora. Shi in continuare am echipa care lucreadză voluntar, di aform’ia ca are oamin’i ţi cred tru aestu proiectu. Easte neapărata nivol’ie di interconectare. Are multu di multe probleme tru R Mold şi la nivel di mass-media, ama cara s-avem ună instituţie mass-media din România care să-şi asumă aestu lucru, eu cred că putem să impulsionăm aeste relaţii, putem sa modificăm aesta. Iatu Radio Chişinău easte un exemplu în sensul aestu şi funcţioneadză, cred eu, ahât di ghine di aform’ia că easte în cadrul a Societatil’ei Română di Radiodifuziune.

Autor interviu: Mara Popa

Enciclopedia RRI. Muzeulu di artă di Timişoara

După 164 di an’i di suzeranitate otomană asupra Banatului, care durăă întră 1552 și 1716, Timișoara fu inclusă în teritoriile a imperiului habsburgic tru anulu 1718, ţi cara că fu cucerită/acâţată di trupile austriaţe ninca di-tru 1716. Trâ aeastă reghiune vestică a Româniilei di ază, acâţa una perioadă di reconstrucție sum domnil’ia a Casâlei de Habsburg. Ampiratulu/amirălu Carol al VI-lea simnă decretulu di înfiinţare a Administraţil’ei a Banatului, iar Timişoara deveni capitala noaualei provincie imperială, aşi arhiusinda un amplu program di alăxiri urbanistiţe axe/demne di noaua funcție a casăbalui. Unulu di rezultatile aluştui easte și construirea Palatului Baroc aflat în Piața Uniril’ei, din chentrul vecl’iu a căsăbălui di azăi, binaie ţe găzduieaște în prezentu Muzeulu di artă a Timișoarâlei. Directorulu actual a instituțil’ei, istoriculu Victor Neumann, nă toarna tora, în timpu, spri chirolu di arhiusită a Palatului Baroc: “El easte construit întră an’il’i 1733 și 1752. Deviine reședința guvernatorului, apoia a președintelui a comitatului Timiș, hiinda, de fapt, sediul a admlinistrațil’ei a Banatului în epoca respectivă. Administrația austriacă asupra Banatului va sa si tindă di-tru 1718 până tru 1779, palatulu hiinda sediull ahât a administrațil’ei, cât și a guvernatorului, ninca şi funcționaril’i locuinda aoa. Easte ună construcție adărată de ingineril’i austriaţ, di constructori care au venită di la Viena. Totunăoară întreaga zona veţină fu reconstruită, şi fu surupat tot ţe țânea di veacl’ea ţitate turcă. Timișoara easte unulu di puțânile politii europeane care fură surupate aproapea didip tra să hibă reconstruite tru secolul al XVIII-lea.

Pi tot parcursul a ţilui secol, aspectul a Timișoarâl’ei, și nu maşi a liştei politie bănățeană, sim alâxeaşte uidisit a principiilor urbanistiţe și arhitectoniţe a unui baroc târdziu, mai sobru, specific a Europâl’ei Chentrale. Întră caracteristiţâle a luştui stil si nuumiră şi un anumit tip de împărțâre a spațiului interior: parterulu ocupat di spaţii administrative sau comerciale, zona di locuit orientată spri stradă, culoare avândalui cubeadz trâ accesulu/intrarea spri anexile din curţâle interioare. A luştor rigori arhitecturale lâ se supune şi Palatulu Baroc di ază, proiectat di arhitecțâ necunoscuț, ama care de-a lungul a timpul și-alâxi dipriuă denumirea, în funcție de diversile roluri pi care li avu în administrația Timișoarâl’ei. Deveni palatulu administrativ a Banatului de Timiş până tru 1778, iar după reanexarea Banatului la Ungaria, di-tru cirişar 1778, fu sediul a Prefecturâl’ei, până tru 1848. După suprimarea a Revoluţil’ei Maghiară, di-tru 1849, aoaţe si aflăă guvernul a Banatului Timişan şi Voivodinâl’ei Sârbească. Victor Neumann: “El easte, prota să spunim, un spațiu a administrațil’ei ghermano-sârbească a casăbălui. Are parter și doauă etaje. Are doauă curțâ, anexe cu ahurie și depozite care apar ninca și tru secolul al XIX-lea. Parterulu fu ofelisit trâ administrația a cancelaril’ei a Banatului și trâ serviciul a casieriil’ei militară. În perioada secolului al XIX-lea și în prima parte a secolului al XX-lea, continuăă să hibă sediu administrativ. Prefectura fu găzduită aaoaţe di cându reghiunea și căsăbălu Timișoara au intrată în componența a Româniilei tru 1918. După al doilea polim mondial, în perioada comunistă, fu ofelisită binaia ca sediul a Universitatilei di Agronomie și Medicină Veterinară, iar di-tru 1990, are devenită ună casă dedicată a Muzeului di Artă. Practic di-tru 2006, muzeulu funcționeadză aao.

La bitisita secolului al XIX-lea,Palatulu Baroc strâxi ună transformare, agiungânda la forma di ază. Modificarea a l’ei fu faptă di aform’ia a gustului a timpului, adică iţe intervenţie asupra a unei casă lipsea să hibă faptă pri-tru znoire şi pri-tru aflarea a unui stil reprezentativ trâ arhitectura contemporană. Prin urmare, si propuse ună restaurare pri-tru aşa-numita ,,purificare stilistică”. Ea fu executată tru an’il’i 1885-1886 di cătră Jakob-Jacques Klein (1855-1928), arhitectu şi constructor orighinar din Cernăuţi, căsăbă aflat ază în componența a Ucrainâl’ei. Nu fu, evidentu, ultimulu proces di modificare pri-tru care trecu binaia. În prezentu, si aproache di final alte lucrări di restaurare, în urma cui nu maşi Palatulu Baroc să-și l’ia diznou străluţirea di vârâ chiro ninte, că și colecțiile și expozițiile a Muzeului di Artă să hibă ghine bâgate în valoare. Printră aeste colecții si numiră ţeale di artă românească modernă, di icoane bănățeane, di artă europeană modernă pricum și ună expoziție permanentă cu picturile a maestrului Corneliu Baba. (Şt.B)

Autor: Christine Leşcu

Armânipsire: Hristu Steriu