Dzua a Român’ilor dit Balcani: aromân’il’i şi meglenoromân’l’i

Tașcu Lala, 10.05.2016, 19:08

Tru dzuua di 9 di Mai 2016 oara 11 tru Aula a Vivliotecâl’ei di la Academia Româna s-ţânu Simpozionlu cu numa “Dzua a Românilor dit Balcani: aromân’il’i şi meglenoromân’il’i. 111 di an’i di la pricunuştearea a ndrepturlor naţionali” organizat di Ministerlu trâ Afaceri Externi, Institulu Eudoxiu Hurmuzachi” trâ român’il’i di iuţido tru parteneriat cu Societatea di Cultură Macedo-Română, Vivlioteca ali Academie Românâ şi Muzeulu Naţional a Hoaral’ei “Dimitrie Gusti”.

Evenimentul nsimneadzâ 111 di an’i di la Iradeaua Imperială Otomană di prcunuşteari a român’ilor (a aromân’ilor şi meglenoromân’ilor) dit Imperiul Otoman.

Tu arada a dzuual’ei easti pruvidzut trâ oara 18.00 tu Sala Pictura di la Teatrul Naţional Bucureşti, un spectacolu di cântiţi şi giocuri aromâneşti şi meglenoromâni, precedat di expoziţia di caduri şi stran’i populari dit patrimoniul a Muzeului Naţional a Hoarâl’ei “Dimitrie Gusti”, “Meglenoromân’il’i şi Aromân’il’i. Aieri şi azâ”.

Proiectul are tru scupo nsimnarea şi aduţearea diznău tru memoria a contemporan’ilor, a dimensiunil’ei istoriţi cu multâ anami ţi u cânâscu populu român pi hiotea a chirolui, ama şi aduţearea dininti a năiilor cunuşteri dit dumenea ali istorie, cultura şi ţivilizaţie dezvoltati tru comunităţli româneşti autohtoni dit viţinata ali Românie, sărbăturisearea a Dzuual’ei Naţionalâ a Român’ilor (a aromân’ilor şi meglenoromân’ilor) dit Balcani hiindalui una borgi a statlui român.

Zborlu di discl’idearea la simpozion al gri cercetatorlu Emil Târcomnicu cari spusi:

“Ghini vinitu la Conferinţa român’il’i dit Balcan’i realităţ şi perspectivi yiurtusearea 111 di an’i di la apufusearea ali Iradeauâ Imperialâ dit 9/22 mai 1905.

Aestâ conferinţâ poati s-hibâ mutritâ tru tut spaţiul balcanic, tru România prit televiziunea www.privesc.eu şi pitriţem urări a tutălor fraţlor armân’i meglenoromân’i di iutido şi a român’ilor di iuţido.

Al plâcârsim domnul ministrul delegat trâ român’ili di iuţido Dan Stoenescu s-pârâstiseascâ zborlu di salut di partea a Ministerlui trâ Lucri Xeani ali Românie:

“Dezbaterea di azâ tru minduita a mea easte importantă, dit nai ma pţânu dau videl’iuri.

Prota ş-prota că va s-agiutâ trâ spunearea diznau a simasiil’ei alithea trâ momentul 9 di mai 1905 lucru di mari simasie tru conditiile tru cari videm, di vârâ ndoi an’i tendinţi gâilipsitoari di denaturare a aţil’ei semnificaţii tu ligâturâ cu tendinţi etniţi separatisti tru arada a armân’iloru.

Deftura, ti furn’ia câ dezbaterea işişi s-ţâni tru un context multu ndilicat ti ţânearea tru bana a identitatil’ei etniţi a român’ilor sud-dunăreni.

Idyili tendinţi di niaprukeari di cătra statili di reşedinţă a românitatil’ei ica a ligatural’ei a lor cu România, ca stat soie, s-veadi şi la armâni şi la megleniţ ma şi la român’il’i dit sudlu a Dunăl’ei.

Hiritisescu cu tut suflitlu iniţiativa a Institutlui Eudoxiu Hurmuzachi tra român’il’i di iuţido la cari vini s-ndrupasca, una ş-una, Societatea de Cultură Macedo-Română valoroasa a noastra partenera de proiecti tru vâsilie şi tru xeani.

Nu lu am mini rolu tra sâ spun consideraţii trâ data di 9 di mai va u facâ cânâscuţl’i universitari şi cercetători, mulţâ di tu arada a lor cu arâdâţina armâneascâ.

Ghini ma pricânoscu aţel actu di curayiu tru iniţiativa a dumnil’ilor a voastri ti “recursu la istorie” tru una epocă tru cari anistorismul şi nivelarea postmodernă a adgheafureilor apraftasira tra s-curma paradigmili a unal’ei arada tru cari memoria reprezinta thimel’ilu.

“Ti aţea, vahi, banam paradoxul tra s-avem tut ma multi documenti internaţionale cari li veagl’e ndrepturli a persoanilor ţi ţanu di minorităţli etniţi şi aoa l’i-acaţam tru isapi român’il’i dit comunităţli istoriţi dit viţinatatea ali Românie.

Avem instituţii europeani şi internaţionale tut ma complexi cari monitorizeadză bagarea tru lucru a respectivilor documente, ama catastisea a aistor minorităţ easti tut ma problematică.

Tru aestu caz tru cari nu lucreadza dauă elementi a sistemlui tru cari easti acaţata identitatea a român’ilor dit comunităţli istoriţi easti limbid ananghi di una gaereti suplimentara di compensari di partea a treilui, vasilia dadă, România.

Tamam ti aţea di anda priloaiu mandatlu di ministru delegat vrui tra s-canoascu directu catastisea dit comunitaţli istoriţi romanesti di la sudlu a dunal’ei, tru Arbinisie, tru Sârbie.

Anvartuşim ligaturli cu organizatiili reprezentativi a arman’ilor şi nkisim nai turlii di lucru deadun.

Vinita a mea aza la dezbateri lipseasti s-da ma largu simasia ţi u am ngatan ti una cooperari vartoasa anamisa di instituţii, comunicari cu mediul asociativ, cu mediul academic si simfunizarea a minduitilor a noastri pi temili yilipsitoari/ di mari simasie/ relevanti.

S-au fapta exerciţii di aesta turlie, a depoa, io va taxescu ca va li duc ma largu pan di mardzina.

Vâ oru multâ hâiri !

Deputatul Eugen Tomac membru tru Comisia a român’ilor di iuţido spusi:

“Buna dzuua, vâ haristusescu. Nu vin’iu aoa ta s-ţânu unâ prelegeri aca easti una dzuua di sarbatoari.

Am ngatan aţea ţi va sâ spunâ mira a român’ilor dit Balcan’i si earam dus vizita prit tuti localităţli iu bâneadzâ vlahi, armân’i, meglenoromân’i şi va mi hârsescu multu di multu cara oamin’il’i di stiinţă, dascal’ii, oamin’il’i di presă va s-cilâstâseascâ tra sâ u facâ cama cânâscutâ aestâ problematică.

Spun aestu lucru câţe di nai multili ori, nai pţanu tru harea di om politic, avui dininti aesta catastisi tru cari oamin’il’i, pur si simplu, nu au sterli elementari tra românitatea di la sud di Dună. Escu cândâsitu ca va andâmusit şi voi cu catastisea tru cari baş dascal’i hiinda nica şi conational’i di a noşţâ nu ştiu aproapea ici ţiva ti Apostol Margarit. S-canoscu dip puţani ti aţea ţi nsimna minarea aestâ di alumtâ ti vigl’earea a yişterlor naţionali tu hamunisia balcanica şi minduescu ca aţea ţi easti di thimel’iu easti câ tuţ cilastisescu ti aesta problematică s-lucreadza nica ş-ma multu aţea turlie câ cetăţean’il’i români s-akicaseasca lucri elementare ţi ţan di tricutlu, di identitatea a naţiunil’ei români”.

U spun mirakea caţe cafi român s-agiungâ barim unâoarâ tru banâ Moscopole, earam dus aclo şi aza nica s-tâni tru banâ, earam dus ma multi ori, eram Arbinisie dus ş-tu Macedonia nica şi Crusuva aclo iu parti di atel’i ţi armasira tru bana s-trapsira tru Macedonia di azâ.

Caţe spun aestu lucru ? Ti mirakea ţi u am ti cafi roman s-agiungâ aclo !

Idyealui cum u-am mirakea ca s-minduescu ca easti di simasie ca iţi român s-treacâ Duna anaparti la vlahil’i a noştri tu Valea a Timoclui aşi cum minduescu ca easti di simasie ca iţi roman s-treaca Nistrul, nu spuş Prutlu ma spuş Nistrul.

Nu geaba spuş aesta minduita câţe nkisindalui di Moscopole cu triţearea prit valea a Timoclui shi cu triţearea pisti Nistru putem s-videm s-dukim ca naţiunea a noastra avu mari kindinu pi hiotea a etilor.

Nu easti ici ţiva spectaculos, ama suntu evenimenti istoriţi ţi putem s-li ghivasim si tru aesta cl’eai a kindiniloru.

Ari si aza oamin’i ţi masi ca si spun roman’i ica u zburascu limba romana suntu stuhinaţ cu un proces diabolic di discriminari.

“Minduescu ca lipseasti s-mutam caplu ndzeana tu atea ti mutreasti abordarea aesta ligată di valorli a identitatil’ei românesti.

Minduescu ca instituţiili a statlui au borgea tra s-mutreasca cu ma multă responsabilitate catra tut ţi nsimneadza educaţie si identitati”.

Minduescu pan di mardzina ca tru tuti aesti proiecti lipseasti s-hiba mintita si Basearica caţe identitatea lingvistică deadun cu identitatea spirituală suntu sturi ţi sed la thimel’ilu tra aţea ţi nsimneadza proţeslu di anvartuiseari a identitatil’ei tra naţiunea româna pi hiotea a etilor”.

RRI — Sectia aromână 09.05.2016

Reporter: Tascu Lala